Introductie
Gebruikte methodiek
Participatiecentrum Weesperstraat (onderdeel van Middin) werkt niet met een methodiek maar baseert haar uitgangspunten en haar praktijk op een visie/gedachtengoed. Deze staat bekend onder de naam Sociale Rol Versterking (SRV). Dit gedachtengoed is ontwikkeld door Wolf Wolfensberger (1934 – 2011). Hij is de grondlegger van het inclusief denken. Centraal in dit denken staat dat alle mensen dezelfde basisbehoeften hebben (ongeacht hun beperking); dat ieder mens zich kan ontwikkelen (als we maar weten hoe) en dat ieder mens de kans moet krijgen een leven te leiden net als anderen. Vanuit dit gedachtengoed worden mensen ondersteund om bij hen passende positieve sociale rollen te ontwikkelen midden in de samenleving. Zij zijn dan niet langer vooral zichtbaar en herkenbaar als persoon met een beperking maar zijn familielid, buurman, vrijwilliger, werknemer, lid van een reguliere vereniging etc.. In plaats van dat mensen op speciale plekken samen met andere mensen die een beperking hebben wonen, leren, werken en recreëren bouwen ze in de samenleving een leven op dat naadloos past bij wie ze zijn en wat ze kunnen en willen. Ze komen daardoor op nieuwe plekken. Ze ontmoeten nieuwe mensen. Het leven wordt rijker.
Wolfensberger heeft op basis van zijn concept veel praktische handvatten beschreven hoe mensen ondersteund kunnen worden in het zoeken en ontwikkelen van sociale rollen. Zie verder bij bronnen.
Middin
www.middin.nl
In de Haagse wijk Rustenburg – Oostbroek is het participatiecentrum Weesperstraat gevestigd. Hier worden wijkgerichte werkzaamheden geboden aan ongeveer 120 mensen met een verstandelijke beperking of met NAH (niet aangeboren hersenletsel). Alle activiteiten zijn er op gericht om binnen- en buitenshuis in contact te komen met de bewoners, ondernemers en organisaties uit deze wijk. Dit levert een groot en gevarieerd aanbod op van werkzaamheden en sociale rollen. Voor iedereen wordt op elk niveau bekeken welke activiteit bij hen past en in welke mate hij of zij kan bijdragen aan de samenleving. Daarbij wordt de mate van ondersteuning door gekwalificeerde begeleiders, enthousiaste stagiaires en vrijwilligers aangepast op de behoefte van de cliënt.
“Ik ben er. Ik word gezien!” (Wirin)
“Mensen moeten waardering ervaren en gezien worden. Ze moeten met een fijn gevoel en een goed verhaal naar huis gaan.” (Vrijwilliger over de essentie van de Weesperstraat)
Wraak
Een incident heeft er voor gezorgd dat Wirin uiteindelijk besloot dit boek wel uit te geven. Hij werd door een begeleider beledigd. Die vertelde hem dat iets onmogelijk was omdat “hij een laag niveau had’. Dat deed in eerste instantie vooral veel pijn. Daarna werd hij heel boos en zon op wraak. Het gaf hem de kracht door te zetten met dit boek. “Ik zal haar eens wat laten zien”. Straks ben ik een beroemd schrijver en dan wordt ik wel serieus genomen.
Ze moesten eens weten
Mensen vinden mensen met een beperking vaak op voorhand ‘achterlijk’. Ze moesten eens weten. Ik had een nieuwe telefoon. Ik moest de achterkant eraf halen maar dat lukt niet. E. hoorde me mopperen en kwam naar mij toe. Hij vroeg waar ik het doosje had gelaten. Uit het doosje haalde hij een klein zakje met een pinnetje. “Kijk dat gebruik je hier aan de zijkant”. En binnen een mum van tijd was de achterkant eraf. “Als ik jou toch niet had….”. Hoe weet hij dat? Dat pikt hij hier en op internet allemaal op. (een moeder)
Wat betekent het voor de organisatie?
Start
- Iemand moet zich er voor 100% voor inzetten en de kar trekken: leiderschap.
- Start klein en sluit aan bij waar het team zit in hun mindset.
- De Weesperstraat was vooral intern gericht. Om de stap naar buiten te maken is begonnen met het ‘dankjewel-principe’. Wat kunnen we doen om een dankjewel van mensen uit de wijk te horen voor de werkzaamheden die je doet. Hoe leuk is het als je dankjewel hoort: Waardering!
“Ik heb nu meer volgers op mijn Facebook en Twitter account dan V. (zijn ondersteuner)!”. (Wirin)
- En de kansen grijpen die er zijn. In dit geval op zoek gaan naar een uitgeverij. Binnen een leiderschapsprogramma voor het management van Middin mogen managers iemand uitnodigen. Remco neemt Wirin mee en vraagt aanwezigen wie een uitgever kent.
- Er zijn medestanders gezocht met energie.
Uit zijn schulp
Het boek van Wirin is gepresenteerd in de bibliotheek. Daar organiseren ze culturele activiteiten en Wirin’s boek paste daarin. Vooraf werd met de bibliothecaresse S. de presentatie voorbesproken. Wirin was stil tijdens het gesprek. Hij maakte nauwelijks contact met de vrouw. Later zei hij tegen zijn ondersteuner dat S. vooral met haar sprak in plaats van met hem. Zijn ondersteuner heeft toen uitgelegd dat dat veel te maken had met zijn eigen gesloten houding. Daardoor nam hij nauwelijks deel aan het gesprek. Hij zou zich wat meer open kunnen stellen en meer vertrouwen in zichzelf kunnen hebben. Hij mag er zijn. Voor mensen wordt het dan een stuk makkelijker om contact met hem te maken. De volgende keer ging het al een stuk beter. Nu komt zijn ondersteuner er niet meer tussen.
- Medewerkers worden geselecteerd op passie en visie.
- Samenwerken vraagt om een klik. Je moet bij elkaar passen.
- Vrijwilligers serieus nemen. Ook hen de gelegenheid bieden om zich verder te ontwikkelen. Bijvoorbeeld door het volgen van cursussen.
- Het proces staat centraal i.p.v het ‘product’.
Gebruik van aanvullende methodes
- ABC methode; netwerkinventarisatie met cirkels op 1A4; cirkel van Demming (Plan, Do, Check, Act); visualiseren, tekenen; met metaforen werken; OGSM (management tool), TDM (teamdoelmatigheidsmodel)
- Machtsverhoudingen blijven een aandachtpunt. Tekenen van zaken maakt het duidelijk en begrijpelijk voor Wirin.
“Je kunt het nooit alleen doen!” (Ondersteuner)
“Ik zat zelf vast in oude patronen. Door uitspraken en training van de manager viel het kwartje.” (Ondersteuner)
Ervaringen
Persoon en zijn rol staat centraal
- Altijd de persoon om wie het gaat centraal zetten, ook als dat ‘ten koste gaat’ van de organisatie. Voorbeeld: Middin wilde graag hun logo in het boek. Dat is niet gebeurd. Het is het boek van Wirin, de schrijver. Niet Wirin, de cliënt van Middin.
- Schrijver zijn is een heel specifieke rol. Het geeft Wirin een positie in de samenleving. Tegelijkertijd is het een rol die ‘lastig’ te ondersteunen is door de organisatie. Het is nieuw en spannend maar dat is geen reden om het te laten.
- Verschillende mensen kunnen verschillende taken rond één rol hebben: één ondersteuner heeft niet alle kwaliteiten in huis. En één ondersteuner maakt het kwetsbaar. Ze houden elkaar ook scherp.
- Zijn begeleider ziet nog andere kansen: workshops geven, bloggen, werken aan een lokaal krantje. Wirin is daar nog minder mee bezig. Wirin is uiteindelijk degene die keuzes maakt.
- Iemand heeft altijd meerdere rollen waaraan gewerkt wordt.
- Wirin is degenen die de balans handhaaft. Er is steeds een afweging tussen efficiëntie en zelf doen. Zodra het raakt aan zijn gevoel is er de behoefte het zelf uit te voeren.
Randvoorwaarden
- Een goed functionerend team met een gedeelde visie. Dat was een goede voedingsbodem voor SRV.
- Het komt elke bespreking aan de orde. Hoe kunnen we mensen ondersteunen om gewaardeerde buurtgenoten, vrijwilligers etc te worden en te blijven.
- De huidige manager speelt een heel belangrijke rol. Hij is laagdrempelig, sluit precies aan bij wat mensen willen en hoe ze zijn en ook zijn visie sloot goed aan. Hij blijft actief en loopt er veel rond. Hij is scherp en ziet veel.
De rol van de familie en andere betrokkenen
- De familie wil wel maar heeft ook zijn bedenkingen. Dit vraagt om een zorgvuldige afstemming met de familie.
- Wirin heeft een familie die hem steunt. Hij is opgevoed met een rijk toekomstbeeld. Ook hij gaat iets maken van zijn toekomst. Hij werd daarin niet anders behandeld dan de anderen.
- Ondersteuner en manager respecteren de ouders. Er is gewerkt aan een goede relatie.
“Er is contact tussen mensen. Ik word daar blij en enthousiast van. Misschien gaan ze straks wel samen naar ADO!”. (vrijwilliger bewonersorganisatie)
- Omgaan met vragen als: Waarom doet Middin dat allemaal voor Wirin? Dat kost veel tijd. Stel dat iedereen dat wil? (maar niet iedereen heeft dit talent)
- De grote variatie aan buurtbewoners die binnen komt en wat ze meebrengen biedt ook veel mogelijkheden voor de mensen met een beperking.
Inzet en rol personeel
- Zijn begeleider is 2 uur/week één op één bezig met de activiteiten met betrekking tot het schrijverschap van Wirin. Daarvoor heeft Wirin 2 dagdelen groepsbegeleiding ‘ingeruild’.
- Wirin’s ambulante begeleidster heeft in het teamoverleg de rol gekregen om collega’s te ondersteunen op hoe je vanuit het gedachtengoed van SRV werkt.
“Ik voel me verwend.” (Vrijwilliger)
De samenwerking met de buurt
- Om ervoor te zorgen dat mensen een bijdrage kunnen leveren aan de samenleving is samenwerking met de buurt onontbeerlijk.
- Er wordt goed gekeken naar wat het participatiecentrum kan/wil bieden en wat de buurt nodig heeft/graag wil.
- Het participatiecentrum is intussen ook van de buurt; er komen veel buurtbewoners.
- Zoek op loopafstand iets waarbij je de buurt kunt helpen. Als dat lukt is, komt er later veel meer animo om te helpen een volgend project op te zetten. Ook als dat bijvoorbeeld van buurbewoners vraagt om met vervoer te helpen.
- Als je een gemengde groep wilt is het handig eerst buurtbewoners een plek te geven. Als het loopt kun je gedoseerd voorstellen dat ook mensen van de Weesperstraat gaan meedoen.
Valkuilen
Valkuilen en lastige zaken
- De samenwerking met de uitgeverij was vooral in het begin erg spannend. Ze moesten aan elkaar wennen. Gaandeweg ontstond er een band. Er komen nieuwe, onverwachte zaken op je weg.
- Er is interesse van andere locaties van Middin maar het zou een enorme transformatie betekenen voor management en werkvloer.
“Zoek partners! Doe het niet alleen. Dat levert veel meer op. Als je het samen draagt hou je het veel langer vol.” (Vrijwilliger bewonersorganisatie)
- Dat kost tijd; een projectgerichte manier van werken en een team dat actief is.
- Middin is groot en log. Dat werkt niet mee bij een verandering. Misschien nu er meer rust komt is er ook meer ruimte voor SRV in de rest van de organisatie. Maar het kan ook op 1 locatie.
- Locaties en vooral wijken zijn niet vergelijkbaar. Je kunt wat er gedaan is op de Weesperstraat niet zomaar kopiëren. Het vraagt veel investeringen (ook financieel).
- De resultaten moet het ook niet groter maken dan ze zijn. Het blijft lastig voor mensen om iemand te vinden met wie ze echt op kunnen trekken.
“Zien is geloven. Ik zat al een eind op de goede weg maar zien hoe het werkt en wat het oplevert voor mensen heeft enorm geholpen.” (Ondersteuner)
- Je steunt elkaar, de manager ondersteunt ons weer. Activiteiten versterken elkaar ook.
- Er wordt goed gekeken naar waar iemand goed in is. En er wordt goed gematcht met medewerkers. Ze versterken elkaar.
- Er is ook een vast groep van flex medewerkers.
Opbrengsten
- Wirin heeft weinig vrienden. Hij wil graag meer vrienden. Hij heeft nu wel veel meer contacten en komt op allerlei plekken waar hij niet eerder kwam. De rol brengt hem dus veel maar (nog) geen vrienden en een relatie. Het vraagt tijd en doorzettingsvermogen.
- Individuele mensen hebben een rijker leven gekregen.
- Mensen die werkzaamheden verrichten op de Weesperstraat krijgen hier erkenning voor. Ze worden gezien als mensen die een bijdrage leveren.
- Participatiecentrum Weesperstraat is een voorloper. Andere centra en ook beleidsmensen vragen zich af hoe we het doen. Het prikkelt anderen.
“Als ik dan een foto in de krant zag, dacht ik “Dat zijn toch geen verstandelijk beperkte mensen?” Nu is dat duidelijk geworden; het zijn gewoon mensen uit de buurt!” (Moeder die er achter komt dat zijzelf als buurtbewoner ook deel kan nemen aan cursussen)
- De Weesperstraat is financieel gezond; er is een laag verzuim en verloop. Er werken tevreden medewerkers; er wordt voldaan aan doelstellingen van de organisatie (zelfstandige teams; vrijwilligers werven; goed contact met de wijk).
De verhuizing
De bestuursleden van de bewonersorganisatie en andere mensen die hier komen, vonden het een beetje eng in het begin. Wie zijn die mensen? Wat is hun gedrag? De bewonersorganisatie was aan het verhuizen naar de Weesperstraat en dan kom je van alles en iedereen tegen op de gang. Ook onvoorspelbaar gedrag. Voor mij niet nieuw maar ik keek ook zelf weer met andere ogen. Je ziet dat mensen soms angstig zijn. Wat gaat er gebeuren? Dat onvoorspelbare gedrag kan ook angstig zijn. Maar al heel snel was het ook wel weer heel leuk. Het heeft aan twee kanten mensen verrijkt. Nu is het al heel vertrouwd terwijl we er pas een jaar zitten. (vrijwilliger bewonersorganisatie)
